INDUSTRIE & GROEN

Vanaf de sloep is er uitzicht op de silo’s van mengvoederfabriek De Heus die sinds 2014 leeg staan. Saai? Integendeel. Met dank aan verschillende artiesten is het één groot kunstwerk van street art geworden. Het decor doet in niets denken aan het ’s-Hertogenbosch van de Sint-Jan, de Bossche Bol en het carnaval.

Linksaf gaat het de stad uit, rechtsaf de stad in. Met keuze uit een aantal vaarwegen. Als je eerst een glimp wil opvangen van het historische centrum stuur je de sloep de Dieze op naar de Brede Haven en vervolgens over de Dommel. Je vaart onder bruggen door met wandelaars en fietsers, passeert Stadsklooster San Damiano en het bolwerk Sint Jan met een terras aan het water en nieuwsgierige ganzen die achter je aan zwemmen.

Met een picknickmand aan boord, vaart het ontspannen verder. Eén traject is verboden voor mensen met een eigen sloep: het deel van de Binnendieze dat dwars door de binnenstad gaat. Deze middeleeuwse waterweg werd gebruikt voor transport, ijzer- en lakenindustrie, drinkwater en als riool… De deels overwelfde gracht hoort bij het beschermde stadsgezicht en is alleen toegankelijk voor officiële rondvaarten met een fluisterboot.

Gelukkig is er ook zonder dit stuk genoeg te zien. Het is opvallend hoe stil en vredig het bijvoorbeeld op de Dommel is, terwijl een paar meter hoger de stad nu toch echt op stoom komt in kantoren en winkels, op straten en pleinen. Hoewel de sloep niet elektrisch is, is hij zo afgesteld dat hij weinig geluid maakt en lekker lui door het water glijdt. Het geeft een gevoel van rust.

Als je geen genoeg hebt gekregen van oude geveltjes biedt de Dieze af en toe uitzicht op de Sint-Janskathedraal. Liever wat afwisseling? Stuur het roer dan richting de Aa. Dit water gaat om de citadel heen en door woonwijken, om te eindigen bij een grote zwemplas. Hier kun je aanleggen om een duik te nemen of een plekje in de schaduw te zoeken voor een lekkere picknick.

De lengte van de tocht heb je zelf in de hand. Een kwestie van keuzes maken tussen de verschillende routes. Eenmaal terug bij het vertrekpunt valt het industriële erfgoed nog meer op dan bij het vertrek. Voor een bekroning van de dag hoef je niet naar de binnenstad. Ook de terrassen van de Tramkade zijn gezellig. Onze favoriet: de Verkadefabriek, recht tegenover de voormalige Willem II sigarenfabriek.

VORSTELIJKE GRACHTEN

Aan het begin van de Gouden Eeuw was Leiden een belangrijkere en grotere stad dan Amsterdam. Dat is onder meer te zien aan de stadspaleizen die handelaren lieten bouwen aan het Rapenburg, de mooiste gracht van de stad. Aan dit water bevindt zich ook het hoofdgebouw van de eerste universiteit van ons land met de kassen en tuinen van de Hortus Botanicus er pal achter.

Varen in Leiden is een goed alternatief voor varen in Amsterdam. Als je tenminste zonder Magere Brug, Gouden Bocht en Amstel Hotel kunt. Er is meer dan genoeg te zien. Tot en met het buurtje waar het geboortehuis van Rembrandt van Rijn heeft gestaan. Eigenlijk hoef je alleen maar je hoofd in je nek te leggen en te bewonderen. De gevels aan de grachten, singels, Nieuwe en Oude Rijn zijn prachtig.

Waar je in de stad ook vaart – er is 28 kilometer aan vaarwegen – de herenhuizen, grachtenpandjes, molens, hofjes, stadspoorten en bruggen herinneren overal aan de Gouden Eeuw. De schoonheid van de stad inspireerde schilders als Jan Steen, Gerrit Dou, Jan van Goyen en natuurlijk Rembrandt zelf. Een aantal meesterwerken hangt in de Lakenhal aan de Oude Singel, schuin tegenover de ook al monumentale Leidse Schouwburg.

Extra fijn: veel kades in de stad zijn laag en voorzien van ringen om je bootje aan vast te leggen. Dat is toegestaan om bijvoorbeeld even te shoppen, te lunchen op een terras of een museum te bezoeken. Dat laatste doe je liever nadat je het bootje hebt ingeleverd want het aanbod in Leiden is groot en van hoog niveau met topadressen als het Rijksmuseum voor Oudheden, de Hortus Botanicus en Naturalis Biodiversity Center.

RONDJE ROND DE STAD

Varen in Groningen betekent een rondje om de binnenstad. De enige keuze die je hoeft te maken is of je links- of rechtsom gaat. Laten we eens tegen de klok in varen. Te beginnen op het water van de A met zijn pakhuizen, mooie bruggen, uitzicht op de Martinitoren en een urinoir als kunstwerk, ontworpen door architect Rem Koolhaas en fotograaf Erwin Olaf.

Het is een mooi stukje stad vol historie. Het oudste havenkwartier dateert van de tijd dat er nog een open verbinding met de Waddenzee was. Omdat de Groningse handelaren geen zin hadden om te wachten op de juiste waterstand, bouwden zij hier twee kades: eentje om te laden en lossen bij vloed en eentje voor gebruik bij eb.

De vaarwegen rondom het centrum worden in Groningen ‘diepen’ genoemd. Tijdens het rondje – goed voor 28 rijksmonumenten en 11 gemeentelijke monumenten – volgen de hoogtepunten elkaar in rap tempo op. Zo staat om de hoek van de A het Groninger Museum met zijn uitgesproken architectuur. Amper bekomen van de felle kleuren en moderne vormen volgt de Heresingel, goed voor een reeks aan statige villa’s.

De oostkant van de tocht raakt een industrieterrein en biedt daarna zicht op het nieuwe landmark dat wedijvert met de Martinitoren: het Forum, een cultureel centrum met vanaf de bovenste etage subliem uitzicht over Groningen. Voorbij de bocht met de Prinsentuin en een benzinestation van architect Dudok uit 1953, komt de Noorderhaven weer in zicht, vanaf het water het mooiste stukje Groningen.

KAAS & 1000 EILANDEN

Alkmaar is van oorsprong helemaal geen kaasstad. Of beter gezegd, niet alleen een kaasstad. Handel. Daar draaide het aanvankelijk om. Met dank aan de ligging aan verschillende waterwegen was de stad eeuwenlang een commercieel centrum voor bouwmaterialen en vooral landbouwproducten. Veel is verdwenen, maar de kaas én de waterwegen zijn gebleven.

Wie een paar uurtjes wil varen heeft genoeg aan het compacte centrum. De grachten en vaarten bieden uitzicht op fraaie huizen, de Accijnstoren, het Waaggebouw, de Stadstimmerwerf en het deels houten Huis met de Kogel aan de mooie Appelsteegbrug. Alkmaar is een echt Hollands stadje vol trap-, klok- en tuitgevels. De meeste zijn slechts een paar verdiepingen hoog en zorgen voor een vriendelijk en toegankelijk uiterlijk.

Als je wat meer tijd hebt, kun je het historische centrum combineren met een rondje door de omgeving. Zowel westelijk als oostelijk van Alkmaar vind je polders met oude windmolens. Het mooist is een tocht naar het Rijk der Duizend Eilanden in een rondom Broek op Langedijk. Het bestaat uit een doolhof van sloten, vaarten en plassen die boeren gebruikten om naar hun akkers te gaan. Deze hadden ze met opgegraven slib grotendeels zelf gemaakt. Hollandser wordt het niet.

ALS HUGO DE GROOT

De kracht van Gorinchem zit ’m in de combinatie: varen door hartje stad, een tocht over de Linge en/of een oversteek naar vestingstadje Woudrichem en Slot Loevestein, dat vooral bekend is dankzij de vlucht van Hugo de Groot. De schrijver en rechtsgeleerde had ruzie met prins Maurits van Oranje, werd levenslang opgesloten in Loevestein en vluchtte in een boekenkist via Gorinchem en Antwerpen naar Parijs.

Het is fijn varen in en rondom Gorinchem. De Linge gaat er dwars door het historische stadshart. Met de mooie gevels van de Appeldijk aan één kant en de achterkant van de huizen aan de Havendijk aan de andere. Als je de stad helemaal hebt doorkruist verbindt een sluis de Linge met de brede Boven-Merwede. Schrik voor het grote water? De kist met Hugo de Groot erin werd met een roeiboot overgevaren.

Vanuit je sloep bekijk je de vestingwerken van Woudrichem om daarna door te varen naar Loevestein voor een dosis cultuur en historie of om er aan te leggen bij een van de strandjes. Oostelijk van het kasteel is de rivieroever teruggeven aan de natuur. Het staat nu in open verbinding met de rivier waardoor de graslanden bij hoog water onderlopen. Dit zorgt voor een wild en ruig gebied dat geliefd is bij vogels. Grote grazers als konikpaarden houden het gras in toom.

Als je voor lieflijk gaat, volg je vanuit Gorinchem de Linge stroomopwaarts. Even doorbijten bij de industrie aan de rand van de stad en daarna vaar je al gauw mee op het ritme van de slingerende rivier langs weilanden en fruitboomgaarden. Afhankelijk van de hoeveelheid tijd leg je aan in de glasstad Leerdam of vaar je verder naar Acquoy, met zijn scheve toren, huisjes en fruitbomen aan de Lingedijk. Een Hollands schilderij.