Is vakantie vieren belangrijk?

‘Kijk je naar hoe we ons leven inrichten, dan zeker. We staan altijd aan, online én offline. Is er dan eindelijk een zomeravond waarop even niets hoeft, dan kijken mensen vaak alsnog wat er om hen heen gebeurt – via WhatsApp, Instagram of Facebook. En zelfs iets als tv kijken zorgt voor prikkels. We nemen nauwelijks de tijd om te ontprikkelen. Vakantie helpt daarbij, omdat je dan je werk loslaat – dat is in elk geval de bedoeling. Ook zien we tijdens de vakantie meestal geen vrienden, kijken we bijna geen tv en blijft de telefoon vaker op tafel liggen - de wifi hapert toch. Daardoor is vakantie een kans om echt te ontspannen.’

Wat zijn de grootste vakantievalkuilen?
‘Dat je toch iets van werk doet tijdens je vakantie, al is het maar een halfuurtje mail per dag. Je brein staat dan in de stand-by modus en kan niet volledig ontspannen, zelfs niet als je langere tijd weg bent. Doe je dit jarenlang, dan hou je op den duur geen energie meer over – je hebt je brein letterlijk opgeteerd.
Een andere valkuil is dat mensen vaak te hoge verwachtingen hebben, zeker als ze lang van tevoren boeken. Ze stippelen hun hele reis uit, zoeken naar de mooiste plekken. En dan sta je op het vliegveld en wordt de vlucht geannuleerd. Of regent het. Op dat moment is dat ontspannen vakantiegevoel even ver te zoeken. Kortom: hoe lager de verwachtingen, hoe beter.’

Hoe lang moet je op z’n minst weggaan om te ontspannen?
‘Ga minstens één keer per jaar, minimaal acht dagen achter elkaar op vakantie. Uit wetenschappelijk onderzoek is gebleken dat je die tijd nodig hebt om los te komen. Veel mensen vinden dat moeilijk. Logisch, want je bent al die tijd gefocust geweest op je werk en hebt misschien een flinke eindsprint moeten maken in de laatste dagen. Je cortisol- en adrenaline-level liggen dus behoorlijk hoog. Om dat langdurig te laten zakken, moet je brein weten: we gaan even helemaal niks doen. Doe je dat korter dan acht dagen, dan staat het nog altijd in die reservestand.’

Hoe doe je dat dan, helemaal niks?
‘Ga een boek lezen, breien, gitaarspelen, mediteren, zwemmen, wandelen. Maar vooral: lekker zitten. Echt niets doen. Om je heen kijken. Dat kan ook prima samen met je kind of kleinkind: een wandeling maken en je verwonderen over wat jullie tegenkomen.’

Hoe ontspan je zo snel mogelijk?
‘Veel mensen willen eerst een paar dagen acclimatiseren en dan pas uitstapjes maken, maar mijn advies is: draai het om. Ga die omgeving juist verkennen, doe nieuwe indrukken op. Je brein staat namelijk nog in de actiemodus, en snapt hierdoor dat je in een andere omgeving bent en mag gaan ontspannen.’

Wat is je gouden tip?
‘Al moet je er onbetaald verlof voor opnemen, plan die vakantie. Of in elk geval die vrije dag – al blijf je maar in de achtertuin omdat je budget op is. Op de lange termijn heb je daar echt enorm veel baat bij.’

Vinden we vakantie vieren in Nederland belangrijker dan in andere culturen?
‘Het begrip vakantie heeft in West-Europa nogal een verandering doorgemaakt. Waar het vroeger bedoeld was voor mensen die het zich konden permitteren, eiste de arbeidersklasse aan het einde van de negentiende eeuw ook meer vrije tijd. In het begin spendeerde men die tijd nog grotendeels thuis, op den duur verplaatste zich dat naar Europese en overzeese landen. In grote delen van Afrika en Azië ligt dat anders. Niet dat de bevolking daar geen behoefte heeft aan vakantie, maar de arbeidsomstandigheden zijn anders: lange werkdagen, weinig ruimte om te onderhandelen over vakantiedagen.’

Zijn er culturen waar vakantie een andere functie heeft dan in West-Europa?
‘In veel culturen is vakantie bij uitstek bedoeld voor familiebezoek – denk aan kinderen van voormalig gastarbeiders uit Marokko, Turkije of Oost-Europese landen. In het Caribisch gebied gebeurt dat ook: iemand van Aruba bezoekt z’n tante op Curaçao, bijvoorbeeld. Maar nog meer gaan mensen daar op cruise naar de VS, met een lege koffer – om vervolgens te gaan winkelen en met kilo’s bagage terug te komen. Kijk je buiten Nederland naar strenggelovige landen, dan is vrije tijd meestal gekoppeld aan religieuze feestdagen.’

Zijn er overeenkomsten met andere landen?
‘Ontspanning staat bovenaan, maar er zijn ook andere ontwikkelingen. Vooral binnen bepaalde subculturen. Singles die op singlereizen gaan bijvoorbeeld, of speciale lhbtq-cruises voor mensen uit die gemeenschap. We gaan steeds vaker op vakantie om gelijkgestemden te ontmoeten.’

Zijn we veranderd in wat we belangrijk vinden op vakantie?
‘Vroeger lagen mensen vaak ergens op het strand, spraken niemand en gingen weer naar huis. En nog steeds zijn er veel westerlingen die een all-inclusive vakantie boeken. Maar de laatste jaren is ‘experience tourism’ in opkomst: vakantiegangers bezoeken een land en bouwen een relatie op met de plaatselijke bevolking. Denk aan Amerikanen die geregeld het Caribisch gebied bezoeken, de locals goed kennen en contact houden als ze weer thuis zijn. Maar ook aan mensen die naar Latijns-Amerika, Afrika of Azië vliegen om daar bij te dragen aan bijvoorbeeld de bouw van een centrum voor duurzaam geproduceerde producten. Ergens is het paradoxaal, omdat vliegen milieuvervuilend is. Maar zo’n vliegreis kan er voor zorgen dat je de gevolgen van klimaatverandering in een ander land daadwerkelijk ziet, geëngageerd raakt en maatschappelijk iets wil bijdragen.’

Wat is je gouden tip?
‘Ga met een open blik op reis. Dan leer je veel meer en levert zo’n vakantie je dus ontzettend veel op. Toen ik zelf als zevenjarig jongetje naar St. Lucia ging en met de kinderen daar speelde, viel me op dat ze steeds door hun ouders werden geroepen om water te halen. Ik snapte het niet, water komt toch gewoon uit de kraan? Maar destijds had St. Lucia één kraan per wijk. Daar leerde ik dankbaar te zijn voor het drinkwater dat bij ons uit de kraan stroomt. Als je goed kijkt en luistert, zie je hoe mensen écht in elkaar zitten en leven.’

Is vakantie vieren belangrijk?
‘Ik zie veel mensen van hot naar her racen – ouders, maar ook hun kinderen. Onze hersenen zijn niet gemaakt voor zoveel indrukken. Een vakantie kan dan een welkom rustpunt zijn. Kán, want voor veel ouders zijn de weken ervoor alsnog stressvol: werk afronden, vooruit werken, inpakken. Je zou er ook voor kunnen kiezen thuis te blijven – kinderen hebben het sowieso al snel naar hun zin. Het gaat er vooral om dat je even loskomt van alle constante druk en leert te vertragen. Een goede manier is ook om koken, vaak een dagelijkse stressfactor, tot een gezinsactiviteit te maken. Samen inkopen doen, groenten snijden, echt de tijd nemen om het op te eten. Zo kom je in een vakantieflow.’

Er wordt gezegd: als de kinderen het leuk hebben, is onze vakantie ook goed. Is dat wel zo?
‘Het is natuurlijk fijn als je rustig een boek kunt lezen en je kinderen plezier hebben in het zwembad. Dat geeft het gevoel: het is geslaagd voor iedereen. Je kunt ze daarom vooraf laten meebeslissen over wat ze op vakantie willen doen. Toch hoeft niet alles alleen maar ‘leuk’ te zijn. Als je naar een museum wil en je kinderen niet, neem ze gewoon mee.
Jonge kinderen hebben weinig nodig om zich te vermaken. Mits ze dat geleerd hebben, want we zijn geneigd onze kinderen 24/7 te entertainen. Dan kan het lastig voor ze zijn als ze op vakantie ‘ineens’ zelf moeten gaan voetballen. Je kunt je kind daar overigens prima op trainen in de weken voor de vakantie. Ga een paar keer met ze badmintonnen, speel flessenvoetbal, zodat ze ervaren: dit is óók spelen.’

Hoe reis je zo ontspannen mogelijk met kleine kinderen?
‘Beloon ze direct na een uurtje rijden – daarmee leg je de basis voor de rest van de reis. Kinderen leren zo dat als ze zich goed gedragen, ze een beloning krijgen. Een cadeautje, of een tijdelijke upgrade naar een zitplaats voorin. Ander idee: maak een fantasiekaart en markeer daarop alle tussenstops als een plek waar jullie superkrachten opladen – even wat drinken, dus. Kinderen vinden zoiets fantastisch.’

Hoe zorg je dat je zelf ook vakantie hebt als je met kinderen gaat?
‘Neem een dagdeel vrij van je gezin en ga zelf op pad. Lukt dat niet of ben je alleen, regel dan in elk geval een dagelijks koffiemoment, waarbij je kinderen weten: nu mag ik niet storen.’